Cronica d’una subrebèla jornada dins la Val de l’Òme, vibrant a l’unisson amb son Musèu ancorat dins lo bauç.

Se la celebracion del Centenari del Musèu nacional de Preïstòria de Las Aisiás fuguèt una capitada, quò's que l’eveniment èra estat particularament ben pensat, e organizat largament en amont...

Èran bravas, esbleugissentas, quitament familiaras e pasmens impossiblas de situar dins lo temps. « Las frescas del Tassili » talas que las an nommadas al sègle passat son, zo sabèm ara, las òbras dels primiers elevaires agricultors del Sahara central.

Los primièrs talhaires, los primièrs artesans, an fargat a partir de ròcas volcanicas, fonolita e basalt, de tròçs talhants en fracturant aquel tipe de blòts. Aquò èra fa 3,3 milions d’annadas sus la riba oest del Lac Turkana, en Africa, al Kenya. L’ancian recòrd d’ancianetat èra juscas alara detengut per de còdols acapçats, datats de 2,6 milions d’annadas, trobats a Kada Gona en Etiopia en 1976 per la mèma còla alara bailejada per Elena Roche. Contunhant sas recèrcas, aquela mission francesa ara bailejada pel discípol d’Elena Roche, Sonia Harmand, a capitat de far recular l’edat de las pèiras talhadas de 700 000 ans. Gràcias a aquelas novèlas descobèrtas fachas en 2011 e 2012, dins l'encastre del West Turkana Archaeological Project.

L'irrupcion de la Preïstòria al bèl mitan del sègle XIX^en fuguèt una estrementida collectiva considerabla. Non, lo monde s'èra pas fait en set jorns, èra vertadièrament tròp cort. A comptar d'aquí, la Preïstòria comencet a agir sus l'òme modèrn, tan prigondament coma confusament. L'art modèrn arribarà qualques còps, a exprimar aquela estrementida, que l'artiste exterioriza çò que l'abita en plaça de lo reprimar. Aquò's la dralha de recèrca ont s'es precipitat Remesi Labrusse, istorian de l'art modèrn. Nos a prepausaut aqueste automne de partatjar lo fruch de sas descobèrtas, gràcia a una conferéncia balhada al Pòl d'interpretacion de la Preïstòria de Las Àisias, en resson a l'exposicion collectiva « Preïstòria, un enigma modèrn » presentada aqueste estiu al centre Pompidou a París. Segon el, a grandas linhas, l'art modèrn, tresvirat per l'art preïstoric, revira una permeabilitat a aquel grand passat, al revèrs de l'Istòria, que desquilha tota vision lineària del progrès per impausar la nocion de bocla, e donc d'infinit. L'art es pas datable, es.

Aprèp s'èsser longtemps entretuats dins los fin fons de nòstre imaginari – laidonc que i a a l'Edat de pèira pas una traça de guèrra – sabèm uèi que Neandertal e Cròs-Manhon se son crosats al pròpri e al figurat. D'aquelas unions son nascudas qualques nenets. Èran laidonc interfeconds. Qué dire a partir d'aquí de la quita nocion d'espècia reputada separar entre els dos gropes incapables de s'acoblar ?

Après sa sesilha de presentacion al Pòl internacional de la Preïstòria a l’ocasion de la Fèsta de la Sciéncia puèi sa projeccion dins la Seleccion Oficiala del Festenal del Film d'Arqueologia d'Amiens cobèrt per nòstres confraires de França 3 Picardie, lo segond opus de nòstra colleccion de films "per veire la Preïstòria del dedins" daverèt aquest estiu lo Prèmi del Melhor Film per l'Apròchi Original al Festenal Objectiu Preïstòria de Puèg Merle. Comença uèi una virada dins las escòlas primàrias de la val de Vesèra, gràcia al sosten de la Comunautat de Comunas « Vallée de l'Homme ». La prumièra que se debanèt a Las Aisiás lo 7 d’octobre augura d'una brava aventura umana. De la que laissa una emprenta rasseguranta e estructuranta per la vita.

L'evolucion se fai pas d'un biais lineari, en passant del monard a l'òme coma lo creguèron un temps, per çò que èra mai simple intellectualament. L'evolucion es bartassièra, emb un fum de ramificacions e los biais d'adaptacion al mitan ambient, variables. Pas de linha drecha, pas de ierarquia, pas de creatura suprèma, enfin : Nosautres ! Non, un arbre gigantesc e al cap d'una de sas brancas, lo genre Homo dont sèm los darrièrs representants, tots tant que sèm sus Tèrra.

Lo camin fuguèt long per pus legir a la letra los mites fondators e començar a inscriure l'istòria dels òmes dins una concreta temporalitat : lor Preïstòria. E se son los esplechs puèi los òsses que demostrèron progressivament l'existéncia d'òmes preïstorics, aquò's per bona part l'art que permetèt son acceptacion al mitan del sègle XIXⁿ. D'aquel punt de vista, l'art mobiliari balhat al periòde dit magdalenian, 15000 a 12000 B.P. (Before Present), fuguèt determinant.

Rei de La Fusta, sa bòrda, Senhor de Bernifal, sa cròsa ondrada, Gilbèrt Pémendrant, 77 printemps, ven de recebre las onors de la Jurada del Festenal Internacional del Film d'Arqueologia de Nyon, onte lo film que li a consacrat Sofia Cattoire "Lo Darrièr Paísan Preïstorian" es estat guerdonat per lo prèmi de la jurada materializat per un "oscar" talhat de man d'òme dins lo granit elvetic, una pura belòia.