LA VITA DELS ÒMES DE NEANDERTAL CONTADA
PER LOS ANIMALS

Marilèna Patou-Mathis es Doctor en Preïstòria, director de recèrca al CNRS e responsabla de l’unitat d’arqueozoologia del departament de Preïstòria del Museum Nacional d’Istòria Naturala a París. Aquela unitat d’arqueozoologia a per cadre un luòc pivelaire : l’Institut de Paleontologia Umana, gigantesc cabinet de curiositats fidèl a l’esperit del precursor en la matièra, lo naturalista Jòrdi-Loís Leclerc, comte de Buffon. Autor de « l’Histoire Naturelle de l’Homme (l’Istòria Naturala de l’Òme) » pareguda en 36 volums de 1749 a 1789, faguèt conéisser en França lo gost per la sciéncia fondada sus l'estudi de la natura. Un metòde visionari per sortir de l’obscurantisme. Aquò’s dins aquel obratge que relèva las semblanças entre l'òme e lo monard e la possibilitat d'una genalogia comuna.

BUFFON A PAS CONEGUT NEANDERTAL

Buffon contribuèt en son temps al desvolopament del Jardin del Rei, « plen d’ors mai sabents que los de la Sorbona » coma z’escriv et Victòr Hugo dins l’un de sos poèmas. De jardin d’apoticaire, lo transformet en centre de recèrca e en musèu, getant las basas del futur Museum Nacional d’Istòria Naturala.

Buffon recomanda una sciéncia experimentala contra las idèas preconcebudas : « Aquò’s amb d’experiéncias finas, rasonadas e seguidas, que l'òm fòrça la natura a descobrir son secret ; tots los autres metòdes an pas jamai reüssit... Los recuèlhs d'experiéncias e d'observacions son laidonc los sols libres que pòscan aumentar nòstras coneissenças ». (Prefaci de Buffon a sa revirada de « La statique des végétaux » de Stephen Hales.)

A la vision exotica de l’Autre que domina pendent los dos sègles precedents, demòra las basas possiblas d’un novèl umanisme. A l’oposicion natura /cultura e al coble salvatge /civilisat, cars als filosòfs de las Lumièras coma als administrators de las Colonias, Buffon respond per una distribucion dels òmes en societat a la surfàcia de la tèrra, en fonccion de factors climatics e environamentals, mai que mai. Entrepren de levar l’inventari de la condicion umana en se demandar :
Quala es la plaça de l’òme dins la natura ?
Coma vist l’òme segon la lei de la natura ?
E non pas : coma l’òme, cap d’òbra de la creacion deu senhorejar en mèstre sus la natura e sus totas las autras creaturas ?
Desliurant l’umanitat del raconte biblic, Buffon dobrís la pòrta de la coneissença de l’òme per l’òme. En recercant çò que apròcha e çò que distinguís los òmes los uns dels autres, en pensant d’en primièr e l’unitat de l’espècia e sa diversitat, definís l’antropologia dins çò qu’a de mai actual.

Au mièg de las tiretas e de las veirinas clafidas d’òssas fossilas d’ors, bisons, cavals, mamots, cabras salvatjas, leons o iènas de las cavèrnas, Marilèna Patou Mathis perpetua aquela apròcha, aquela vision. Aquò’s gràcia als animals qu’apren a conéisser los comportaments dels òmes preïstorics, aquels aujòls brica biblics que se son rapelats a nòstre bon sovenir aquò fai nonmàs 150 ans.

COMA DE BÈSTIAS

Marilèna Patou-Mathis estúdia los òmes de Neandertal dempuèi mai de 20 ans. Gràcia a una convèrsa suauda, pausada e matinada amb aquel imor que Buffon auriá non pas cèrtas fonhat, nos fai partatjar son interès scientific per « aquel pichon calossut : lo pus grand caçaire de tots los temps » en precisar d’en primièr çò que vol dire arqueozoològ :

« Sei preïstoriana mas ai una especialitat per çò que la preïstòria, aquò’s plan vaste. Ma especialitat, l’arqueozoologia, consista a compréner lo comportament de subsisténcia dels òmes preïstorics a travèrs lo material faunic. Dins los sitis arqueologics òm tròba restas ossosas d’animals en grand nombre, a partir de las qualas menan estudis que permeton de dire coma fuguèron caçats, coma fuguèron descopats, se foguèron utilisats per la parura, etc. Estudiam tot aquel rapòrt entre los òmes preïstorics e los animals a l’epòca. »

Quo es aquò que vos a permés de caminar devèrs Neandertal ?

« A la debuta, cò que m’interessava, aquò èra de compréner la vita d’aquels òmes ancians, laidonc ai fait una tèsi sur la cauna del Lazaret (França, 130 000 ans) onte son de preneandertalians. Aquò èra fai 20 ans e dempuèi los ai jamai quitats per çò que sei vertadièrament estada interessada e apassionada per aquels òmes. Sei anada los cercar un pauc pertot en Euròpa. Trabalhi actualament en Euròpa centrala e orientala, tòrni de Crimea per exemple, e aquò’s vertadièrament important per ieu de melhor far sentir al monde la vita d’aquels òmes per çò qu’an patit d’un "delicte de sala gola", se pòdi me permetre aquela expression familiara, òm los a totjorn considerats come de bèstias a l’encòp fisicament per çò que son diferents de nosautres, an d’arcadas subrecilharas voluminosas, e tanben al nivèu del comportament. Los an sovent prés per d’èssers que sabián pas caçar, que carraunhavan, an vertadièrament tractat aquels òmes d’un biais extrèmament pejoratiu e ai volgut vèire al nivèu del material arqueologic çò que ne’n virava realament. E dempuèi, sei de mai en mai apassionada pels aquels èssers per çò que a travèrs tots aquels trabalhs, mas recèrcas, vertadièrament an mostrat una autra facieta e al contrari an mostrat qu’avián enòrmament de capacitat conhitivas (percepcion, intelligéncia, memòri) e qu’èran plan pròches del Homo Sapiens al nivèu dels comportaments. »

UNA AUTRA UMANITAT

Per nos permetre d’aprochar aquela autra umanitat, la dels òmes e de las femnas de Neandertal, Marilèna Patou-Mathis s’exprima torn a torn sus diferentas questions d’actualitat :
- Neandertal : Lo delicte de sala gola contra que fau enquera lutar.
- Biais de vita : Lo mai grand caçaire de tots los temps.
- Contemporaneitat : Neandertal e Cro Magnon se son rencontrats ?
- Disparicion : Un declin demografic agravat per l’ànsia de l’arribada de l’autre ?
- Sepulturas : La Ferrassia, un siti qu’a pas enquera liurat tots sos secrèts.
- Arqueologia : La plaça dels amators esclairats, lor ròtle dins las descobèrtas.
- Profession arqueològ : Conselhs a las jovas vocacions per far lor chamin.

Sofia Cattoire

Marilèna Patou-Mathis es l’autor de 128 publicacions scientificas e ven de publicar « Néandertal, une autre humanité » a las edicions Perrin. Cercaira, es tanben professor e a l’ocasion commissària d’expausicions, conscienta de l’importància del partatge de las coneissenças per rendre las sciéncias atractivas e permetre atal als esperits de se dobrir.

Mercejam Marilèna Patou-Mathis per son acuèlh a l’Institut de Paleontologia Umana a París. Mercejam tanben Joan Lentignac per sas fotografias.