TOT S’EXPLICA, E MAI MAL
Avant qu’aquels òmes fossils ressorgissen al asard de trabalhs qu’avián pas a la
debuta per tòca de los cercar, l’òme èra lo cap d’òbra de la creacion divenca, la
Genèsi.
En l’estudiant, un arquevesque irlandés, James Usher, aviá quitament reüssit a ne’n
fixar la data precisa : lo 23 de març de l’an 4004 avant Jésus-Crist. Èra arribat
a aquel resultat en addicionar lo nombre probable de generacions que s’èran succedidas
dempuèi l’Adam e l’Èva, jusca al famós ser de Nadau onte Jésus èra nascut a Betléem.
E òm i cresiá, per fòrça o de grat.
Solide, l’òme aviá pecat. Lo cap d’òbra aviá revelat qualquas feblesas. Dieu aviá
degut provocar un desbòrdament universal de las aigas, un Deluvi, per far subrondar
una novèla umanitat. La pròva apareissèt en 1712 en Soïssa, dins l’esquist de la
bona vila d’Oensingen.
Lo canonge e metge Johann Jakob Scheuchzer decèla l’esqueleta espaventada d’un òme
testimòni del Deluvi que noma per consequéncia « Homo Diluvii Testis ». Reconeis
en el un representant de la raça maudita, victima de la colèra de Dieu.
Tres generacions mai tard, lo paleontològ francés Georges Cuvier descobra qu’aquela
esqueleta es en realitat la d’una salamandra giganta. Aquela revelacion, que fai
rire e es crudèla, farà pas pr’aquò avançar las causas, plan al contrari. Apevarà
la tèsi segon laquala l’òme a una origina unica e un sorgiment tant immediat coma
definitiu, « i a bric d’òs umans fossils !», e aquò’s tot-parier quitament
lo Jòrdi Cuvier que l’assegura.
Podem ne’n rire uèi e mesurar l’obscurantisme d’aquela epòca pas tan luènha amb
fascinacion. Mas sens pèrdre de vista que dins 150 ans, nòstras cresenças, quitament
scientificas, faràn queraque fremir nòstres successors de la meteissa faiçon.
ESCAVA TOTJORN !
Fàcia a aquela nebulosa, òmes e femnas consacran lor vita a cercar. Et quitament
se una vita sembla plan corta per crénher l’infinit que nos a precedit, avançan,
progrèssan, en s’esforçant de desdenhar los prejutjats. Al Musèu de l’Òme a París,
onte la galariá « La Nuit des Temps » presenta los brigalhs d’istòria
e d’òsses coneguts duscas a uèi, avèm encontrat Joan-Loís Heim, paleoantropològ,
antropològ dels òmes fossils, e en particular dels Neandertalians. Cercaire, Joan-Loís
Heim es tanben Professor al Museum Nacional d’Istòria Naturala e a l’Institut de
Paleontologia Umana de París. Un scientific urós de partatjar sas coneissenças que
nos contèt son parcors e mai que mai coma eretèt de l’ensemble
dels fossils de la pichona populacion neandertaliana de La Ferrassia.
LO GRAND VIATGE DEL PROFESSOR JOAN-LOÍS HEIM JOS LO COISSINET SUS-ORBITARI DE NEANDERTAL
Filh de Rogièr Heim (1900-1979), botanista plan estacat a la proteccion de la natura,
Joan-Loís Heim es dempuèi l’enfància apassionat per las sciéncias. Obten en 1960
un pòste de cercaire al C.N.R.S. (Centre Nacional de la Recèrca Scientifica). A
20 ans e sómia de viatges e de rencontres amb de populacions luènhas. Es a far sos
bagatges per l’Etiopia quand una guèrra civila esclata que interdís tota arribada
d’Europencs. Lo Professor Enric Vallois, son director de tèsi, antropològ al Museum
Nacional d’Istòria Naturala, li perpausa laidonc un tèma d’estudi que vai cambavirar
sa vita : los òmes fossils de La Ferrassia, un abric jos ròca situat sus la comuna
de Savinhac-de-Miramont en Dordonha.
Aquel ensemble unic en Euròpa de set sepulturas, vièlhas d’environ 37 000 ans e
fòrt ben conservadas, èra estat descobèrt a partir de 1909 pel regent Danís Peyrony
e lo metge Loís Capitan, puèi per Enric Delporte en 1973.
La primièra esqueleta descobèrta, l’Òme de la Ferrassia, aviá fait grand bruch per
çò que lo "bonòme" coma l’apela Loís Capitan es pas un molon d’òsses en vrac mas
repausa, recobèrt amb un pauc de tèrra e de ramas, dins una sepultura volontària.
Pel primièr còp una esqueleta de Neandertal entiera e en situacion sepulcrala pòt
èsser fotografiada. Aquò’s una vision ponhenta que farà lo torn del monde e marcarà
fòrtament los esperits. En seguida, sièis autras sepulturas, una femna e cinc dròlles,
seràn botat al jorn e permetràn d’apréner belcòp sus lors mòdas de vita e de creissença
plan desconegudas jusca alara.
Aquela sepultura descobèrta a La Ferrassia en 1909 contribuèt
a l’emergéncia d’un autre agach sus Neandertal
NEANDERTAL SAUVAT PER SOS MÒRTS
Reprodusèm aquí
la letra manuscrita del Doctor Capitan escrita lo 23 de setembre de 1909
e adreçada a Marcelin Boule, director del Laboratòri de Paleontologia al Museum
Nacional d’Istòria Naturala, per li far part de la descobèrta per Danís Peyrony
de la primièra esqueleta de La Ferrassia e lo convidar a venir assistir a son desgatjament
lo 27 de setembre seguent.
Publicam tanben
las nòtas e crocadís de l’abat Enric Breuil que descrivon precisament aquela
sepultura que faguèt data. A partir d’aquel jorn, òm lor reconeguèt una arma donc
une esséncia divenca. Aquò’s pus l’imatge mas l’esséncia que pren lo dessús.
Dins l’opinion publica, lo fach qu’entèrra sos mòrts, enclaus un fètus de 7 mes
probablament nat mòrt, lo fai aparéisser jos un jorn netament mai favorable. Oblidat
la bruta espessa, mitat òme mitat monard. Neandertal ven un èsser
uman, sofisticat dins sos esplechs, atencionat envèrs sos congenères.
Publicam tanben una plan esmoventa
carta postala de Danís Peyrony adreçada a Marcelin Boule lo 5 de genièr
de 1918 onte ditz tornar préner sos trabalhs, classant las colleccions daissadas
dins las salas del castèl de Las Aisiás dempuèi abril de 1915, e se languissent
de veire la guèrra s’acabar enfin : « Pòsca l’annada 1918 nos menar la
patz victoriosa e tan desirada de nòstres peluts tant aimats ».
« OCUPATZ-VOS PLAN DE MOS NEANDERTALS, AN DIT TALAMENT DE BESTIESAS... »
Lo Professor Vallois fisèt laidonc tot son « tresaur » de La Ferrassia al jove antropològ
Joan-Loís Heim. Las primièras nòtas, levadas e fotografiadas, mas tanben de caissas
emplenadas de tèrra que caliá enquera triar : « Vielhissi, auriái pas
lo temps d’acabar… Ocupatz-vos plan de mos Neandertals, an dit talament de bestiesas… »
Lo jove cercaire pren aquels òmes de Neandertal a bèl braçat e obsèrva, mesura,
compara annadas e annadas. Escriu los Memòris 35 e 38 dels Archius de l’Institut
de Paleontologia Umana : « Les Hommes fossiles de la Ferrassie »
(Los Òmes fossils de la Ferrassia) Tòme I e II, pareguts en 1976 e
1982. Al fial del temps, apren a reconstituir lors esqueletas e lors clòscas. En
1985, remonta, fàcia a las cameràs del Servici del Film de Recèrca Scientifica,
la clòsca de l’Òme de la Chapelle aux Saints, descobèrt en 1908 en Corresa.
La primièra reconstitucion facha per Marcelin Boule en 1911 acusa qualquas errors
minimas mas que an una consequéncia maja. Neandertal es dempuèi representat corbat,
las cambas plegadas, a la manièra d’un grand monard. En tornant botar menimosament
cada bocin d’òs a sa plaça, Joan-Loís Heim demòstra qu’aviá en realitat una talha
drecha identica a la nòstra... Un petit pas per l’òme mas un grand pas per Neandertal.
LA CREISSENÇA DIFERENTA DELS NEANDERTALIANS
Dispausant de fossils de dròlles a diferents edats : fètus de 7 mes, novèl nascut
a tèrme, dròlle de 23 mes (aquel darrièr es estat descobèrt en 1973 lòrs d’una segonda
campanha d’escavaments menada per Enric Delporte), dròlles de 3 e 10 ans, lo cercaire
vai ne’n tirar ensenhaments sus la creissença dels Neandertalians. Escriu en 1982 :
« Les Enfants Néandertaliens de La Ferrassie » (Los dròlles Neandertalians
de La Ferrassia) publicat per la Fondacion Singer-Polignac.
Sas conclusions son aquelas : en rason d'un dosatge ormonal superior pendent las
primièras annadas de la vita, los Neandertalians arriban a l’edat adulte mai lèu
que los Sapiens, siá als environs de 10 ans. An laidonc ‘trapat lor maturitat sexuala
e ossosa. A l’edat onte nosautres, los Homo Sapiens, començam la pubertat, los joves
Neandertalians èran d’excellents caçaires, dotats d’una fòrça musculara e d’una
agilitat que lor permetián d’afrontar una vita dins la natura, en perfiècha intelligéncia
ecologica.
Vaquí çò que Joan-Loís Heim escriu dins « Le Grand Abri de La Ferrassie »
(Lo grand Abric de La Ferrassia) publicat per l’universitat de Provença,
jos la direccion de E. Delporte (estudis qüaternaris 7, 1984) al subjècte d’aquela
precocitat de l’ossificacion de l’esqueleta neandertaliana e de sas consequéncias
sus lor desvolopament ossós, comparativament als dròlles modernes :
« La creissença, plan rapida dins los primièrs estadis de l’enfància, a en
qualqua sòrta blocat lo desvolopament de certans òs o partidas de l’esqueleta. En
seguida d’aquela allometria, qualques caractaris reirals d’eretatge arquantropian,
coma lo torús sus orbitari, lo coissinet occipital o las proporcions respectivas
de la clòsca, demòran enquera presents chas los Neandertalians, laidonc qu’una creissença
mai lenta los a escafats chas los Òmes modèrnes. »
quela pista endocriniana deu tot-parier èsser aprigondida que, coma zo precisa lo
Professor Heim : « Avèm pas la possibilitat de mesurar los taus ormonals
dins los òsses retrobats, mas avèm la possibilitat de constatar los efièchs de dosatges
ormonals excessius sus l’òme moderne. Per exemple, es de notar que dins los cas
d’acromegalia – ipertrofia dels òsses de la fàcia e de las extremitats dels membres
deguda a un excès de secrécion d’ormonas somatotropa – arribam a retrobar sus l’òme
moderne caractaris tipicament neandertalians coma : espessiment de las parets cranianas,
desvolopament de las arcadas subrecilharas, desvolopament tanben dels sinus amb
plan fòrta pneumatisacion al nivèu frontal e maxillari, un caractari tipicament
acromegal que l’òm retròba chas tots los Neandertalians. »
Neandertal quand l’an descobèrt fai 150 ans nos aviá fait paur precisament a causa
de sas arcadas subrecilharas prominentas. Lo delicte de "sala gola" qu’a longtemps
patit fuguèt benlèu nòstra reaccion fàcia a una diferéncia ormonala.
Sèm al final de la meteissa espècia ? Auriam pogut nos acoblar ?
Los Neandertalians parlavan ? Coma se pòt reconstituir lor votz ?
E qu’es aquò qu’a provocat la isparicion d’aquelas populacions tan galhardas ?
Lo cercaire tot al long de las entrevistas que nos a acordadas nos fai partatjar
sas avançadas mas tanben sos dobtes. Un viatge apassionant jos lo coissinet sus-orbitari
uèi imperceptible d’un infatigable cercaire.
SABER, CREIRE, CREIRE SABER... LA BATALHA CONTUNHA 150 ANS MAI TARD
An agut de meriti los braves rectors preïstorians de la debuta del sègle, recampant
amb un infinit respècte las rèstas d’aquels òmes antediluvians, desconeguts al chapitre.
An fait pròva d’onestetat intellectuala e an sauput per dels uns èsser mai de sabents
prèires que de prèires sabents.
L’abat Breuil, lo papa de la preïstòria, escais-nom faceciós quand se sap sas distàncias
amb lo Vatican, aviá agut per professor al seminari d’Issy-les-Moulineaux l’abat
Joan Guibert. Encarnava un moviment de novelum al dintre de la Glèisa a la fin del
sègle XIX que refutava en blòc lo concordisme, l’universalitat del Deluvi e la fixitat
de la creacion directa de cada espècia. Fin finala un mèstre providencial. Mas dins
lo meteis temps, la Glèisa catolica tradicionala diabolisava preïstòria e evolucionisme.
Un sègle mai tard, zo fai amb una veeméncia crescuda.
Se la data avançada per James Usher : creacion de l’òme lo 23 de març de l’an 4004 avant Jésus-Christ, e la salamandra giganta del canonge Scheuchzer – òme testimòni del Deluvi – nos semblan d’un autre temps, la garrolha entre creacionistes e evolucionistes es luènh d’èsser reglada e coneis als Estats Units dempuèi qualques temps un tressaut acarnit.
D’aprèp un sondatge efectuat per l’institut PEW en julhèt de 2006, prèp de dos Americans sus tres (64%) son favorables a l’ensenhament del « projècte intelligent » en mai de la teoria de l’evolucion dins las escòlas. Lo « projècte intelligent » es una novèla version del creacionisme per lo rendre legal. Una decision de la Cort Suprèma en 1987 aviá considerat qu’aquela vision biblica podiá pas èsser ensenhada maisei qu’es religiosa. Lo « projècte intelligent » se garda fòrt de tornar préner los racontes de la Genèsi per pas se far l’apòstol d’una sola religion mas avança l’idèa que l’evolucion es guidada per un èsser superior. E pas mens de 38% de las personas interrogadas desiran que l’òm elimina tot simplament Carles Darwin (autor de « Sur l’Origine des Espèces »
en 1859) dels programas escolaris.
Entre sciéncia e cresença, la batèsta es pas acabada e la preïstòria ne’n demòra l’una de las mai tarriblas arenas.
Sofia Cattoire
Referéncias bibliograficas :
Marcel Jullian, Le Roman de l’Homme, La Préhistoire, 1997, Albin Michel
Erick Seinandre, Les origines de l’Homme, avant et après Lucy, Petite
encyclopédie Larousse, 2004,
mise à jour 2005.
La Recherche présente Néandertal, Éditions Tallandier,
2006
Jean-Louis Heim, Les hommes fossiles de La Ferrassie (Tome I), Mémoire
35, Archives de l’Institut de Paléontologie Humaine, Masson, 1976
Jean-Louis Heim, Les hommes fossiles de La Ferrassie (Tome II), Mémoire
38, Archives de l’Institut de Paléontologie Humaine, Masson, 1982
Dominique Grimaud-Hervé, Frédéric Serre, Jean-Jacques Bahain,
Roland Nespoulet, Histoire d’Ancêtres, La grande aventure de la préhistoire,
Artcom’/Errance, 2005
Jean-Jacques Hublin, Les origines de l’homme, en savoir plus n°11, Hachette,
1979
Le Grand Abri de la Ferrassie, Fouilles 1968-1973, études quaternaires
- 7, dir. H. Delporte, Université de Provence, Éditions du Laboratoire
de Paléontologie Humaine et de Préhistoire, 1984
Sur les chemins de la Préhistoire, l’abbé Breuil du Périgord
à l’Afrique du Sud, Musée départemental de Préhistoire
d’Île-de-France, Somogy, 2006
|
Mercejam lo professor Joan-Loís Heim per son acuèlh dins son Laboratòri d'Antropologia al Musèu de l’Òme a París e per la documentacion que nos a permés l’accès. Mercejam Joan Lentinhac per sas fotografias, mercejam tanben lo Musèu de l'Òme e lo Departament de las Sciéncias Naturalas de la Preïstòria del Museum Nacional d'Istòria Naturala.
|
