NEANDERTAL / CRÒS-MANHON
An fach l'amor, pas la guèrra

Una Fèsta de la Sciéncia per celebrar los progrès fulgurants de la que los bòta tots a contribucion per bandir prejutjats e vièlhs demònis : la pivelaira sciéncia de la Preïstòria.

Aprèp s'èsser longtemps entretuats dins los fin fons de nòstre imaginari – laidonc que i a a l'Edat de pèira pas una traça de guèrra – sabèm uèi que Neandertal e Cròs-Manhon se son crosats al pròpri e al figurat. D'aquelas unions son nascudas qualques nenets. Èran laidonc interfeconds. Qué dire a partir d'aquí de la quita nocion d'espècia reputada separar entre els dos gropes incapables de s'acoblar ?

A l'ocasion de la projeccion a Albuga del film « NEANDERTAL, LO RETORN » dins l'encastre de la Fèsta de la Sciéncia amb per convidat scientific Alan Turq, l'un dels melhors especialistas al monde de las societats neandertalianas, avèm pogut abordar aquela granda question : qu'es aquò que definís una espècia uèi ? Atal coma d'autres tèmas enfuocats d'actualitat sus los quals lo cercaire nos a aportat son agach estonant sovent, decalat de còps, fondat totjorn. Vos prepausam de tornar trobar a l'agrat d'extrachs videòs, los temps fòrts d'aquela serada ciné-debat.

« NEANDERTAL, LO RETORN »
un film de Sofia Cattoire :
los gorillas entèrran pas lors mòrts...

Enterrat per los seus, l'esqueleta d'un vièlh òme neandertalian aguèt d'aquel biais l'astre d'èsser perfièchament ben conservat mai de 50 000 ans de temps dins una cauna del petit vilatge de la Chapelle-aux-Saints en Corrèsa. I fuguèt descobèrt en 1908 per dos curats arqueològs, Joan e Amadèu Bouyssonnie acompanhats per lor jove fraire Paul, que constatèron la posicion sepulcrala d'aquel òme fossil e ne'n fuguèron prigondament cambavirats.

Per lo Centenari de sa descobèrta presidida pel Professor Ives Coppens, le « bonòme » aguèt lo drech de quitar lo Musèu de l'Òme a Paris per rejónher sa darnièra demòra. Vilatgés e cercaires se clinèron alara sus sa relica, depausauda amb lo pus grand suènh e una infinida tendresa dins la nau de la glèisa, e evoquèron son fabulós destin... postum. Sa posicion sepulcrala agissent coma un vertadièr sesam per forçar las pòrtas de l'umanitat, juscas alara ferotjament varrolhadas. Li acordèron alara l'estatut de cosin, çò que voliá dire que i auriá, a partir d'un aujòl comun, evoluat diferentament juscas a formar una autra espècia, sens possibilitat d'ibridacion amb la nòstra.

Gràcia a la genetica, Neandertal e Cròs-Manhon se son revelats interfeconds

En 2008, al moment del Centenari de la descobèrta del vièlh Neandertalian de la Chapelle-aux-Saints, òm dobtava encara del fach que Neandertal e Cròs-Manhon aguèsson pogut s'acoblar quand coabitèron en Eurasia aquò fa entre 100 000 e 40 000 ans. En 2010, la paleogenetica en plena efervescéncia reglava d'un còp la question en reconstituar lo genòm de l'Òme de Neandertal, gràcia a l'ADN preservat sus quatre fossils diferents. La còla de Svante Pääbo del Max Planck Institute de Leipzig en Alemanha declarava alara :

« L'Òme de Neandertal es nòstre parent lo mai pròche. Partejam de 1 a 4% de nòstres gènes amb el ». Las populacions èran alara plan feblas e escampilhadas, aquels crosaments deguèron èsser fòrt rares. Mas lor quita existéncia desmontra que Neandertal e Cròs-Manhon èran interfeconds, çò que alara èra la condicion requesida per far partida de la mèma espècia.

La sciéncia a per mission de tornar definir la nocion d'espècia

Autres còps comparavan los òsses, ara comparan los gènes. Çò que càmbia lo punt de vista, la perspèctiva e cambavira las classificacions. Sus Tèrra actualament, sabèm qu'avèm tots lo mème genòm, a fòrt pauc de diferéncias prèp. E çaquelà la diversitat d'aparéncia – color de pels, de pèl, de traits... – demòra çò que nos sauta als uèlhs, a primièra vista. Al punt que l'idèa tan funèst coma illusòria de raças distinctas perdura, amb son cortègi d'infamias. Gràcia a la genetica, non content d'aver retrobat del Neandertal en nosautres, sus la basa d'un bocin de petit det, los geneticians an establit en 2009 lo genòm de l'Òme de Denisova. A un genòm diferent de los que vivián en mèma temps qu'el en Eurasia : Neandertal, l'Òme modèrne (o Cròs-Manhon), e quitament un quatren individú que sola la genetica fach aparéisser alara que pas un fòssil nos es pas encara parvengut !
Del còp, coma definir la nocion d'espècia ? I a un percentatge de diféréncias a partir del qual seriam pus de la mèma espècia en tot demorant potencialament interfeconds ? La granda mission dels cercaires va èsser precisament de permetre a la nocion d'espècia de far pèl nòva.

Las diferéncias fisicas de Neandertal s'explican per una adaptacion als grands fregs ciclics de las glaciacions

A partir d'aujòls africans que faguèron lo viatge juscas en Euròpa, l'Òme de Neandertal es lo fruch de milenaris d'adaptacion als grands cicles de las glaciacions, tots los 100 000 ans a pus prèp. De negre sa pèl es venguda blanca e caduna de sas òssas s'es transformada per far d'el lo campion de la subervita al grand freg. Aguèt pas lo temps de far lo camin genetic contrari quand lo climat comencèt de tornar venir temperat, aquò fa a pus prèp 50 000 ans, alara que los gropes que son a aquel moment sortits d'Africa avián de lor costat dins lor patrimòni un ventalh de gènes tot lo necessari per viure en zònas caudas. Aquels novèls arribants s'èran pas ipersespecialisats per los grands fregs, quite a pèrdre un bon nombre de gènes qui, amb aquel cambiament climatic, tornavan vitals. Son els que los cercaires considèran coma nòstres aujòls dirècts, los primièrs òmes modèrnes. Aurián progressivament, sens conflicte, sens guèrra, mas gràcia a lor avantatge genetic, absorbat pauc a pauc las populacions localas apaubridas geneticament car adaptadas a d'autres temps, d'autras condicions climaticas.

Sèm tots uèi de la mèma espècia, de la mêma familha sus Tèrra

Pauc a pauc, l'arqueologia nos permet de comolar lo valat tan prigond qu'aviam ideologicament cavat entre Neandertal e nosautres, aquò fa 150 ans. Comprenèm qu'es question d'evolucion en responsa als climats et als environaments e non de raças diferentas. Estranjament, aquel apròchament luènh dins lo temps, avèm de mal a lo far ara. Avalir la fallaciosa idèa de raça e compréner que sèm tots de la mèma espècia sus Tèrra es pr'aquò l'essencial de çò que nos ensenha la Preïstòria. Una question fòrt pertinenta d'una joventa dins lo public permetèt a Alan Turq de respondre sens la mendra ambigüitat :
« Per un scientific, la question de las raças es complètament despassat, es pus un problèma. » Simple, basic. Aquò va sens dire, mas va melhor en lo dire.

Sofia Cattoire