ÒM VEI BEN NON MAS AMB LO CÒR

per Jacme Saraben

« Nòstra coneissença depend d'una reminiscéncia » (Platon) « La sola causa que nos impòrta es la progression de la coneissença e per aquò far la qualitat de la recèrca, d’ont que venga. » (Yves Coppens)

Dins son film LO DARRIÈR PAÍSAN PREÏSTORIAN, Sofia CATTOIRE vai al rencontre de Gilbèrt Pémendrant, « joine paísan » de 76 ans, proprietari de la cròsa de Bernifal en Perigòrd Negre, e de sos rèires-artistas del Paleolitic superior que demorèran sus sa tèrra aquò fai prèp de 20000 ans.

Lo Gilbèrt a l’umilitat, l’umor e l’intelligéncia de sos aujòls que gausavan pus parlar « òc » aquò fai cent ans. A travèrs el se perpetua l’amor del prezfach e del trabalh ben fach, al ritme del cosmòs. Un film esbleugissent e tendre sul rapòrt a l’art de las tenèbras qu'entretenon cadun de lor biais aquel bèl òme, la cineasta grand jornalista Sofia Cattoire e los cercaires en preïstòria. Òm partatja lo meravilhament del grand caçaire artista magdalenian fàcia a son òbra. Coma en resson, e de las annadas lumièra, òm percep aquela beluga que travèrsa l'èime del Gilbèrt descobrissent sens relambi amb son agach la vertat del sensible. Òm ressentís tanben una « preséncia » que l’òm seriá ben en pena d’explicar.

Tot aquò es filmat per una artista que, coma Cézanne, aima mielhs la logica de l’èime a « la logica del cervèl ». La rigor del comentari e los dialògues defugisson tota vertat portada, los plans e los cadratges son subrebèls, la lumièra sublima, e la musica fòlc causida en perfiècha osmòsi amb aquel cap-d’òbra de sensibilitat. Un film « estetic » al sens etimologic del mot « que genera de las sensacions » e fai rajar lo « Ah !... » dels Extrèma-Orientals. Tots nòstres senses son a l’espèra, comprenèm sens cap de besonh de los nomenar l’èime amagat. Equivòc de l’image, versemblança que engana l’uèlh, poder evocador de las fòrmas.

Lo Gilbèrt, tot parier coma l’Abat Breuil, Alan Roussot, Andriu Leroy-Gourhan o Norbèrt Aujoulat, a plan comprés que los artistas de Bernifal aculhissián los accidents, las asperitats, los trachs e las colors totas nusas de la ròca, quite a lor reconéisser pus tard una significacion o a lor balhar un novèl « visatge ». Lo real es çò que l’òm esperava pas e l’abstraccion es pas una part-presa modèrna. Lo Gilbèrt, totjorn a l’espèra, sembla nos dire : « Atendètz-vos totjorn a l’imprevist ! ». Çò qu’es non mas defendut, aquò’s d’anar destorbar los mòrts. Tant que lo Gilbèrt viurà, lo sanctuari demorarà intact.

Sofia Cattoire nos fai nos estrementir davant la resplendor del paísatge, la resplendor d’aquel subrebèl paísan, de la natura e de las bèstias que l'entoran. L’image parla. La poesia opèra. Magia de l’endrech, del sanctuari « abitat » e tornar visitat amb la connivéncia dels autors-actors del film.

Aimi entendre Norbèrt Aujoulat parlar de Mircea Eliade, del mite que nos projècta cap al Grand Temps, al Temps Sacrat. E tanben, tot lo long del film, se congostar de sensacions a l’estat pur e de beutat, vengudas suspèctas per los que vòlon un art contemporanèu o pòst-modèrn en pèrda de raíces e mestrejat per lo primat del concèpt.

Grandmercés Sofia. Òm vei ben non mas amb lo còr. Aquel 3 d’abril 2011, as sabut partatjar ton afògament e la sala comola del P.I.P. t’a dich sa sincèra admiracion.

Jacme Saraben, artista pintre, Mèstre de Conferéncias

Legir tanben la cronica de Joan Bonnefon, jornalista, fondator de França Blau Perigòrd.