Eugène Le Roy es pas un autor de berbelujas paísanas al doç perfum del terraire. Es l'autor engatjat d'una tièra de romans que an, plan segur, per cadre lo monde paísan occitanofòn del sègle 19, mas que exprimisson amb coratge e sens paguna afectacion l'ideal filosofic que s'es fargat tot al long de sa vita. Coma lo rapèla l'istorian Richard Bordes que a menimosament estudiat lo camin de l'òme e de l'escrivan :

« Le Roy es pas un simple cronicaire de campanha, coma se definissiá el meteis, es avant tot un òme engatjat amb de las conviccions politicas radicalas, fòrtas e sincèras. Tre 1848, lo deputat de la Dordonha Ledru-Rollin milita coma Proudhon per una societat de petits proprietaris independents. Es laidonc lo principal bailejaire dels democratas socialistas e lo primièr òme politic a se revendicar del radicalisme. A sa seguida, Gambetta buta los republicans a s'apiejar sus las campanhas per bastir la Republica dels paísans. Aquò’s aquel raive que careça Le Roy dins Lo Molin del Frau per lo biais de l'istòria dels Nogaret, familha de moniers paísans, democratas et socialistas. En 1914, lo deputat Ivon Delbos que representa lo radicalisme de gaucha en Dordonha dirà, a perpaus de Le Roy : « La Republica de sos raives es una democracia de la tèrra ont los òmes menarián, al contacte d’aquela tèrra noiricièra, la vita simpla, onèsta e pura del monier Nogaret. Al culte de la natura, ajustava lo de la raison… Aquò’s de l'umanitat qu'esperava la desliurança de l'umanitat ela-mesma. Jacon lo Crocant es pas nonmàs un incendiari que fai flambar lo jaciaud de sos borrèls, aquò’s tanben un Prometeu en blosa que l’entòrcha simbolica esclaira la rota obèrta a l'esfòrç e al progrès uman ».
Avant son famós "Jacon lo Crocant "– l'istòria d’aquel jove paísan perigordin a la lucha amb la noblessa revenjaira jos la Restauracion – l'escrivan aviá laidonc dejà manifestat son engatjament per la justícia sociala dins son tot primièr roman : "Lo Molin dau Frau" paregut en fulheton dins lo jornal "l'Avenir du Périgord" d'abril a agost 1891. Un fulheton literari que tre sa parucion aviá conegut un viu succès.
I aviá fargat en lenga francesa, plan segur, maisei que dejà la lenga d'oïl s'impausava, un estile plan personal, saborosament matinat d'occitan. La brava lenga d'òc dels fièrs paísans de son enfància, venguts gràcia a el eròs de romans revirats dins de nombrós países. Gràcia a Joan-Claudi Dugros, trobaire del sègle 21 e Majoral del Felibrige – veire reportatges a quel subjècte (reportage 1, reportage 2) – "Lo Molin dau Frau" coneis, cent ans aprèp la mòrt de son autor, sa primièra revirada occitana. Ven d'èsser editada per Lo Bornat dau Perigòrd, escòla felibrenca que Eugène Le Roy el meteis fuguèt l'un dels fondators. Lo Conselh General de la Dordonha, representat per Joan Ganhaire, a sostengut aquela publicacion parier coma l'Institut Eugène Le Roy de Perigüers, presidat per Gerard Fayolle, per çò que,coma l'a dit d'un biais de remarcar concís :
"Lo libre, aquò’s la pròva qu'una lenga existís."

« Quo es per nosautres plan esmovent, en aquela annada del centenari de la mòrt d'Eugène Le Roy, que Lo Bornat dau Perigòrd siá l'editor de la primièra revirada, dins la lenga qu'aimava tant, del "Moulin dau Frau".
Eugène Le Roy es un dels fondators del Bornat. L'a escrit (en occitan) lo 20 d’octobre 1901, qualques jorns avant la naissença oficiala que se debanèt lo 10 de novembre de 1901 a Perigüers : « Si era son pairin, la baptisariá Lo Bornat dau Perigòrd, perqué l'i aurá pro dedins de belhas valhentas per far de bon miau, mai per fissar qui lo vodriá esmanciar. »
Eugène Le Roy fai partida dels setze primièrs mantenaires. Quitarà lo Bornat en setembre de 1903 amb mai d’un de sos amics per de rasons confessionalas, que considerava qu'òm aviá enfranhut l'article 3 dels estatuts que ditz que :
« Totas discutidas visant de subjèctes de politica o de religion son rigorosament proscritas. »
E fau dire tanben que Le Roy aviá jamai acceptat qu’aquels quites estatuts fuguesson estat establits per lo canonge Josèp Roux que èra laidonc una granda personalitat del Felibrige lemosin. Quo es per nosautres un grand onor d'aver comptat Eugène Le Roy demest los fondators de nòstra escòla felibrenca.
Trobaretz dins aquel libre la revirada de l'integralitat del tèxte paregut en fulheton dins "l'Avenir de la Dordogne" d'abril a agost 1891, trobaretz endonc los passatges suprimits dins las edicions seguentas mas tanben los ajusts faits dins aquelas meteissas edicions. I trobaretz un glossari plan segur e tanben un glossari dels mots occitans utilisats per Eugène Le Roy. I avèm botat tanben las chançons citadas dins "Lo Moulin dau Frau" amb lor revirada en francés.
Tèni a remerciar plan sincèrament totas las personas que m'an ajudat dins aquel pretzfach : la Zineta e lo Peiròt Fouillaret que son estat mos informators lingüistics de basa, lo Bernat Lesfargues, mon mèstre, per son sostenh de longa e per sos consèlhs preciós, lo Joan Rigouste que a participat activament e amb rigor a l'estudi dels mots e de las expressions francesas qu'òm pòt comparar amb la lenga d'òc e recipròcament. Voldriái remerciar la Danièla, ma femna, que tempèra totjorn lo tròp lemosin.
Voldriái remerciar plan sincèrament mon confraire en Felibrige, lo Michel Samouillan, president dau Bornat, que a ‘gut lo coratge d'obrir lo venerable Bornat a una vertadièra edicion d'obratges en occitan, valent-a-dire en grafia normada, una grafia lisibla per tot lo monde, per tots los occitanistas, mas tanben per los autres, los que aprenon la lenga d'òc, çò que s’era pas jamai fait de per abans. Dempuèi Marceu Fournier, lo Bornat aviá pas conegut un parier raionament. Faliá de coratge, mercés.
Voldriái remerciar l'Institut Eugène Le Roy e son president Gerard Fayolle per l'ajuda a l'edicion que nos an portats. Mercés a Joan Ganhaire que es gràcia ad’eu qu’avèm pogut obténer tanben una ajuda del Conselh General. Sens aquelas ajudas, auriam pas pogut far aquel libre.
Voldriái remerciar parelhament Richard Bordes, l’especialista de Le Roy, nos l'a demostrat mai d’un còp aquesta annada, que legís e escriu l'occitan, que sap endonc de qué se parla, e mon complice Francis Pralong que, el tanben legís e escriu l'occitan e que a respondut còp sec e amb estrambòrd quand li ai demandat d'illustrar lo libre. Nous sèm coneguts lòrs de la felibrejada de Moissídan en 2005 que ne’n èra lo president del comitat d'organisacion. E aquò fuguèt una felibrejada onte la cultura occitana a ‘gut una granda plaça. Plan mercés a tots, e en rota per de novèlas aventuras. Aprèp "l'Ennemic de la mòrt", gaireben acabat, benlèu "Jacon" ? »