« PER COMPRÉNER LAS CAUS CAL D’EN PRIMIÈR VEIRE BARA-BAHAU »

Lo còp fuguèt poderós, quitament espaventós, quand fuguèron descobèrtas las impausantas gravaduras de Bara-Bahau : un ors, un bison, un fallus, un rèn, de cavals, de cabras salvatjas, d’auròcs e, d’un costat e d’autre, doas mans d’òmes gravadas sus d’arpadas d’ors… la man de l’òme aviá retocat la traça de l’ors, aprèp que los artistes se fuguèsson engulhats en se raletant al quite endrech onte, aquò fai plan longtemps, ivernavan los ors. Bara-Bahau, o « Barabau » en occitan (nòta del traductor : lo segond element ven probalament de bauç = « falaise, escarpement de rocher, promontoire, précipice ») aquò èra per lo monde d’Albuga lo bruch, lo tarrabastal dels gròs blòcs de pèira esbolhats dins la galariá coneguda dels grands e dels pichons que adoravan i venir jogar. Mas aprèp que l’illustre explorator Norbèrt Casteret (1897-1987), sòrta de eròi a la Juli Verne afiblat d’un « look » de cosmonauta de las prigondors, siá vengut sus plaça lo 1èr d’abrial de 1951 amb sos dròlles Raols e Maud, 25 e 23 ans, tot anava cambiar. En se raletant jusca al canton lo mai secrèt d’aquela extraordinària ciutat sosterranha, Maud anava la primièra descobrir al dessús d’ela tres cordilhadas de plans grandas bèstias gravadas. Lo mot cordilhada vos fai rire, mas parlar d’aquela vision aquò’s pas causa facila car fresca designa puslèu de pinturas e frisa de gravaduras de petita talha. Òr Bara-Bahau justament se pausa aquí per çò que aficha ni l’un nimai l’autre.
Son tresaur es una fresca, gravada sus tres nivèls superpausats, de bèstias dont la talha demenís mai òm se sarra de la tèrra. Òm imagina aquò ligat al marge de manòbra dels artistas, colcats, sietats puèi quasiment drechs seguent l’endrech onte traçavan aquelas figuras. Autra curiositat, i a los contorns essenciaus mas tanben las crinièras, las maissas e dedins las siloetas, de traçats parallèls fachs amb los dets que semblan soslinhar las fòrmas e los volums, els meteis portats per los relèus de la paret. De sòrta que d’ont mai òm los gaita, d’ont mai òm los sentís vibrar e mens semblan a çò que l’òm coneis de l’art parietal dins la val de Vesèra, coma se l’òm sasissiá  en quel endrech aquela fòrma d’art a un autre estadi de son evolucion.
Vaquí sens dobte perqué l’abat Glory serà tresvirat e declararà en 1964 a nòstre confrair del « Périgord Magazine » B. de Romefort : « Per compréner Las Caus cal d’en primièr veire Bara-Bahau ».

« BARA-BAHAU, PRIMIÈRA ESCÒLA D’ART PARIETAL EN PERIGÒRD »

Aquò’s lo títol que dòna l’abat Glory al primièr capitol de son libret consacrat a « La caverne ornée de Bara-Bahau » publicat en 1955. Qual es l’abat Glory ? Nascut a Courbevoie en 1906, ordonat prèire a Strasbourg en 1933, comença d’apréner la espeleologia e descobra la preïstòria en Alsaça. Refugiat a Tolosa en 1940, i rencontra l’abat Breuil, de 29 ans son ainat, que, en qualque sòrta, li passarà lo relai. Ensemble estudiaràn e faràn los relevats de la cròsa de Las Caus descobèrta a Montinhac aquela quita annada. En 1955, aquò’s dempuèi Las Caus que serà contactat per Marcèl Maufrangeas, director del sindicat d’initiativa d’Albuga, per venir estudiar las figuras de Bara-Bahau. Installa a Albuga son domicile e son laboratòri que depend del Museum Nacional d’Istòria Naturala de París. Sa vision de Bara-Bahau serà naturalament noirida per l’agach de son mèstre, l’abat Breuil que descriu dins la prefàcia del libret de l’abat Glory sa rencontra amb Bara-Bahau e sa conviccion immediata d’èsser fàcia als premícias de l’art parietal, fàcia als traçats los pus ancians jamai observats :
« Lo 15 d’agost 1951, rentrat de longs sejorns en Africa Australa a la caça de las pus bravas ròcas pintradas del vièlh monde, e tornat coma d’instinct al teatre veserian de mas ancianas recèrcas, fuguèri menat per Severin Blanc a la cròsa ondrada de Bara-Bahau a Albuga, recentament descobèrta per los Casteret.
L’autenticitat qüaternari de las figuras ornant la paret gaucha que i contemplèri èra indiscutibla. La paret de calcari marnós descompausat en argila amb de retalhs de frejal èra la mens pròpria del monde a recebre d’imatges ; pr’aquò amb lo det o un baston en buesc, tota la surfàcia èra laurada de regas, de raias, de ponctuacions que belcòp s’agençavan en figuras de qüadrupèdes de bona dimension (…). « Bara-Bahau » es pas a ela sola un capitol de la Preïstòria de l’Art, ne’n es nonmàs un paragraf mas òm tròba un document original, essencial, novèl, que tot preïstorian deurà conéisser e apreciar a sa justa valor d’introduccion. »

« LO TEMPLE ALS ENFACHINAMENTS »

L’abat Glory vai donc s’executar. Pincat sus d’escalas, armat de plexiglàs per pas degalhar las parets, decalca las tres frescas superpausadas, de jorn e de nuèch, dos mes e mièg de temps. Aprèp aquela frequentacion intima e esperlongada del siti, lo bateja : « Bara-Bahau, Primièra Escòla d’Art en Perigòrd » o enquera « Lo Temple als enfachinaments » e liura atal son interpretacion del palimpsèst dels traçats :
« Coma lo dròlle de l’enfantesa, l’òme imitant las figuras de las pistas traçadas per la salvatgina, a barbolhat sus l’argile dels sòls e sul calcari dels plafons de cavèrnas, de labirintes de linhas, puèi los a animalisats en escapolant las siloetas grossièras de las bèstias que caçava. (…) Nòstres aujòls que s’esclairavan amb de lampas en pèira e de brandons, emetián de contrastes d’ombras e de lumièras moventas, descopant sus fons negre d’accidents rocassuts dont mai d’un evoca sovent de fòrmas exterioras. La Cròsa de Bara-Bahau es plan significativa sus aquel punt. (…) »

« PELEGRINATGE AL BREÇ DE LAS BÈLAS ARTS »

Tal es lo titre que l’abat Glory balha al darrièr capitol de son libret, resument sa percepcion estrambordada del siti de la sòrta : « Se l’òm voliá far una corta sintèsi de totas aquelas donadas arqueologicas, òm porriá presentar Bara-Bahau coma un eloquent testimoniatge dels Primièrs Imatgièrs que an inaugurat en Perigòrd las Acadèmias d’Art Preïstoric ». Per facilitar la lisibilitat per los visitors, l’abat Glory a l’idèia d’una astuciosa mesa en perspectiva. Dins la sala de las gravaduras sabentament esclairada, de pupitres luminós presentan sos relevats e permeton de mielhs los discernir de naut en bas de la paret. Lo dispositiu es demorat tal qual e la visita assegurada per Domenge Mouligné, proprietari del luòc, presèrva tota la magia de l’endrech gràcia a un jòc d’ombra e de lumièra que sap recrear, retrobant lo mistèri de las lampas a graissa trantalhantas tengudas per los artistas que se son aicí exprimits. Aquò’s çò que rend lo viatge lontanh e meravilhós, subretot aprèp que l’òm aja traversat la gigantesca galariá, reialme engolit jos las mars avalidas del « Crétacé », car, cal lo tornar dire, aquò fai 80 milions d’annadas, lo Perigòrd èra jos la Mer. Entrar dins l’univèrs de Bara-Bahau aquò’s plonjar al còr de sisas marinas subredimensionadas tot en remontant a las sorgas del arts primièrs d’Occident, un viatge dins l’espaci e lo temps dont òm ressortís suau e reconfortat. Sèm tots eretièrs d’aquel legat de nòstres aujòls e avèm sauput lo conservar. Bara-Bahau es l’un d’aquels sitis preïstorics autentics que fan tota la fòrça del Perigòrd.

Sofia Cattoire