LO CLUSÈL DE LA PETITE CLAVELIE
OBÈRT PER CAUSA D'INVENTARI

La sortida del tòm 5^en de l’inventari dels clusèls del Perigòrd - « Cluzeaux et souterrains du Périgord » de Sergi Avrilleau a las edicions PLB – se debanèt lo dissabte 15 d’octobre dins un luòc particularament apropriat. Lo maine de la Petite Clavelie conten en efièch sus la proprietat de Joan-Francés Ténès un sosterranh refugi representatiu d’aquelas impressionantas arquitècturas que, solide, gratan pas lo cèl mas traucan la tèrra. Un public nombrós prenguèt plaça dins la brava granja transformada en auditorium. Tres cicles de conferéncias del mèstre ès-clusèls, fòrt ben documentat, fuguèron entrecopadas per la visita del clusèl tesmonh. Sergi Avrilleau e Joan-Francés Ténès nos an explicat, lòrs d’una entrevista, lor embelinament per aquels endrechs faiçonats jos tèrra per los òmes, per de rasons que demòran a verificar.

L'APÈL DEL CLUSÈL

Los clusèls son de traucs, dins los bauç, al ras de la tèrra o jos tèrra. Cròs naturals, acapçats o entièrament cavats. La question es de saber, dins aquel darrier cas, qui los a cavats e perqué ?
Per çò que descobriguèt quand èra dròlle lo monde sosterranh al Gorg de Padirac, Sergi Avrilleau, originari de Sench Astier, farà partida dins sa joinessa del preclar G.S.A. (Grop Speleologic Asterian), als costats de futurs grands noms de l'arqueologia, de la preïstòria e de la biologia&nsp;: Danilo Grébenart, Norbèrt Aujoulat e Claudi Mouchès. El, seguirà la via traçada per son pair, notari. Mas en defòra de las oras de burèu, s'impausarà coma un speleològ intuitiu, infatigable, metodic e rigorós.
Familiar del monde sosterranh natural e de còps preïstoric, Sergi Avrilleau a trevat las cròsas de Las Caus e de La Mota amb l'Abat Glory. Aquò’s quand descobrís que qualques cròs son estats entièrament cavats per la man de l’òme, de maisons enterradas amb corredors, salas, escalièrs, que pren lo tust que marcarà sa vita. Sèm dins las annadas 60, s’ataca laidonc a una vertadièra mission, los retrobar, los descobrir, los descriure e ne’n far l'inventari.
Uèi, a repertoriat 1600 clusèls en Perigòrd. Ven donc de far paréisser a las edicions PLB son tòm 5^en, consacrat al districte de Nontron. Jà escrit, lo tòm 6en consacrat al districte de Perigüers pareissarà l'an que ven. Mancarà nonmàs laidonc lo tòm 7^en, que contendrà l'inventari dels clusèls del Sarladés.
Per çò qu’es de las responsas a las questions de qui e de perqué, quitament aprèp totas aquelas annadas, rèsta fòrt prudent per çò que i a ben de pistas mas que an pas poscudas al jorn de uèi èstre vertadièrament atestadas.

QQUI LOS A CAVATS E SUBRETOT, PERQUÉ ?

Ipotèsi 1 : DE MAISONS PER LOS ESPERITS

Los clusèls sont d’endrechs amagats per la subrevivéncia de rites pagans que existavan ben abans lo cristianisme ? Aquelas cresenças e tradicions an contunhat en traversant clandestinament tota l’Edad Mejana e an tornat aparéisser gràcia a las eretgias. Es de notar que los catars, secutats, avián comprés l’interès dels clusèls per s’i recaptar e que fuguèt precisament l’Inquisicion que n’en ordonèt la barradura amb un decret de Raimond VII, comte de Tolosa, promulgat en 1233.
Cal imaginar que pendent aquela dificila transicion entre pagan e sacrat, l'uman fàcia a la mòrt se tròba copat en tres. I a lo còrs qu’es enterrat e l'arma, dont la Glèisa fai son afar. Demòra l'esperit, que la Glèisa refuta. Qualques autors, coma Maurici Broëns, considèran que los clusèls sosterranhs an poscut aver la fonccion d'ipogèus o " maisons dels esperits ". Aquò’s la concepcion chtoniana de l'antecambra abans l'envòl cap al monde dels esperits. Una montada prevista al moment daus caumacis, vèrs lo 15 d’agost, vengut coma per azard la famosa Assompcion dels catolics.

Ipotèsi 2 : DE SOSTERRANHS REFUGIS

Fàcia a la descobèrta de clusèls equipats de dispositius manifèstament defensius : barratges, conductes de susvelhança per agachar, arquièras d’ont podián èstre lançadas picas e sagetas, golets estrechs e trapas sabentament amagadas, mas tanben cròs acapçats dins la tèrra que podián servar viures e aiga, l'autre ipotèsi es la de sosterranhs refugis bastits per de pèiriers professionals, dins lo pus grand secret.
Aquò afin de poder s'i refugiar en cas d'ataca, a condicion çaquelà d'aver entretengut en permanéncia la preséncia de viures al dedins. Quals atacants ? Los Barbars de nòstres libres d'istòria, los Alans, los Vandals, los Visigòts, a la debuta de l'edat cristian, puèi los terribles Normands capables de remontar las ribièras pauc prigondas a bòrd de lors barcas amb lo fons plat ? Quals ennemics esperavan vertadièrament ? Aquí, es lo fosc, per dire la vertat. Una sola certitud, caliá vertadièrament aver una bona rason per anar s’enclastrar jos tèrra dins d’espacis umids, negres e pichons, fòrt pauc espitalièrs.

I A UNA VITA DINS LO CLUSÈL ?

A la manièra de qualquas experiéncias menadas autres còps « fòra temps », dins de cròsas o de gorgs naturals, per progressar sus aquelas questions Sergi Avrilleau a un projècte : una experimentacion. Far viure una familha dins un clusèl pendent qualques temps e veire çò que arriba. Aquò’s una aventura que vòl fargar e jos tèrra tre l'an que ven, fauta de poder, al titre d'amator, obténer d’autorizacions d’escavaments, çò que demòra son grand regret. Escavarà donc pas la tèrra mas sondarà l'umana psiquè. Avis als volontaris.

Sofia Cattoire

Revirada en occitan : Joan-Claudi Dugros