PARTEJAR E APARAR, AQUÒ'S POSSIBLE
Al cinemà Max Linder de Rabairac, un dijòus de ser de davalada, jos una fòrta pluèja
e dins l'encastre del mes del film documentari, la sala s'emplena al caud e dins
la bona imor. Tre abans lo film, de monde afogats tenon a dire :
« Avèm desjà vist lo film, avèm desjà vist la cròsa, e venèm per tornar veire
lo Gilbèrt talament nos pivèla ! »
Lo Gilbèrt, las lagrèmas als uèlhs, pèrd pas son sens de la replica que tradusís
son intelligéncia de cada moment :
« La cròsa es bien, lo guide tanben ! »
A la fin de la projeccion tot lo monde vòl sa fotò dedicada e son numerò de telefòne.
Los balha, mai que mai a las femnas que venon lo potonar e que tòrnan partir embelinadas.
Lo lendoman, rebelòta al Pòl Internacional de la Preïstòria a Las Aisiàs, quand
per lo tresen còp lo film es presentat per aculhir los qu'avián pas pogut intrar
lòrs de las doas primièras projeccions de la prima, plenas coma un uòu. E aquí d'intrada,
lo preïstorian Jacme Buisson-Catil que ven de prene sas fonccions de director dels
lòcs evòca lo meravilhament que sentiguèt lòrs de la visita de la cròsa de Bernifal
qu'aviá facha amb lo Gilbèrt qualques jorns de per abans. Una cròsa qu'aviá desjà
visitada e prezada aquò fai un vintenat d'annadas. Un brave sovenir qu'es pas lo
sol a aver gardat. Tanlèu dins lo public una femna jove vòl ne'n testimoniar :
« Ai visitat la cròsa quand èri drolleta e es aquò que m'a balhat la vocacion
per venir preïstoriana. »
E laidonc que parli de l'engenh tot particular que lo Gilbèrt desvolopa instinctivament
per far descobrir e aimar sa cròsa als dròlles, Isabèl Petitfils, organizatriça
de classas verdas a Cladech demanda :
« Seriatz d'acòrd Monsur Pémendrant per formar de guides per d'autres sites ? »
Lo Gilbèrt respond, risolièr :
« A condicion que l'i aja tant de fotòs e de potons a la sortida ! »
Per çò que, de fach, a la sortida de Bernifal, cadun lo pren en fotò e lo sarra
dins sos braç, coma per gardar un pauc d'el e d'aquel pantais despertat que ven
de partejar dins la suaudor e la resplendor de sa cròsa ondrada.
« Mas perqué los proprietaris de cròsas podrián pus desenant las gardar ? »
Cristina Laurent, proprietària del castèl de Miramont, pausa d'un còp una question
maja. En efèct, coma l'explica Gilbèrt a la fin del film, dempuèi la novèla Lei
sus l'arqueologia preventiva votada en 2001, que tracta d'aquel titol mas pas nonmàs,
en cas de descobèrta d'un vestigi arqueologic immobilièr – monument, cròsa, eca
– aquel es presumit aparténer a las collectivitats localas o a l'Estat, se aquels
manifestan pas lo desir de l'integrar dins lor patrimòni.
Aquela Lei fuguèt votada dins lo but d'aparar lo patrimòni de l'umanitat, en privilegiant
la proteccion abans quitament la recèrca e en exigir dels cercaires dels apròchis
tan pauc vulnerants que possible. Mas, coma lo soslinha lo quite Jacme Buisson-Catil,
es pas segur que siá confòrma al Drech europenc, dins la mesura que paguna indemnizacion
– manca per l'accès al dich vestigi – es estat prevista per lo proprietari. I a
una nocion d'espoliacion que podriá pausar problèma lòrs de la propchana descobèrta
d'un site arqueologic màger.
Dins la suaudor, lo respèct mutual e amb fraternitat, la sala poguèt atal abordar
la question essenciala de la sauvagarda del patrimòni de l'umanitat. Aquòs lo còr
meteis d'aquel film qu'es pas una berbeluja dins las cròsas e dins los prats, mas
una escasença de veire que tocar ren es un bon protocòl de conservacion que permés
justament de tocar al pus prigond lo còr dels òmes se i an accès.
LO DARRIÈR PAÍSAN PREÏSTORIAN
dins la seleccion oficiala del onzen
FESTENAL DEL FILM D'ARQUEOLOGIA D'AMIENS
Qual onor ! Èstre retengut dins la seleccion oficiala del Festenal del Film
d'arqueologia d'Amiens, en Picardia, breç de l'arqueologia preïstorica ! Erem plan
fièrs. Prenguèrem lo tren Brive-Amiens amb lo Gilbèrt Pémendrant, un divendres 13
d'abril, lo matin, a la primièra pica del jorn. Se congostava de cada segonda. Son
darrièr viatge en tren, aquò èra en 1956, per anar far son servici militar. Aprèp
una traversada de París en metrò, pas rassegurats, arribèrem dins la subrebèla gara
d'Amiens, jos aquel cèl espés que ven aprèp la pluèja, aquel estranh gris blau esbleugissent
que rend tot decòr diusenc. Levèrem los uèlhs vèrs la Torn August Perret que senhoreja
sus tota la vila, sus tota Somme gaireben, e anèrem nos installar dins la granda
sala del cinemà Gaumont per devorar de quilomètres de films consacrats a l'arqueologia
jos totas sas fòrmas.
Tahar Benredjeb, director del festenal, pòrt auturós, pials negres, plantat ben
drech sus la tèrra coma un grand chefe incà, presenta los films e lors realisators.
Seissanta cinc films que s'engulhan al cors de quatre jornadas maraton. Arribam
al tresen jorn, en plena discusssion sus « l'arqueò-business ». Òc, aquò exista
totjorn. Un gròs trafic d'objèctes fòrt vièlhs que venon de pilhatges mas que alimentan
tot parier colleccionaires e musèus. Un trafic desmantelat per una coratjosa enquèsta
policièra e jornalistica contada per Adòlf Conti dins son film : « Trafic
au musée ».
Lo lendeman, presentam nòstre film en explicant que, òc-ben, dins lo mesme temps,
dins lo mesme monde, es possible d'aparar e de partejar los tresaurs del passat.
Lo Gilbèrt, dins sa cròsa e dins sa bòrda, entraïna lo public d'Amiens, d'un país
puslèu plat, vèrs los mistèris carstics de Perigòrd negre, sas cròsas, sos abrics
jos ròc. La sala s'envòla e part en viatje.
Los escolans de la seccion audiovisuala del Licèu La Hotoie que cobrisson l’eveniment,
jos la direccion de lors professors Lionèl Philippe e Luis Serra, nos prepausan
una entrevista. Renaud, setze ans, nos demanda coma es possible de far un vertadièr
documentari, sens mesa en scèna ni expausat illustrat. Li respondi que cal èstre
aquí e saber plan viste desforrelar sa camerà, un reflèxe que ven amb lo mestièr
de jornalista grand reporter qu'ai practicat vint ans a la telé. En prene en mai
d'aquò un luxe de pas creire : lo temps, lo que nos sèm donats tot al long
de las cinc annadas del tornatge.
Aprèp una vesprada consacrada a l'arqueologia preventiva e de nombrós films que
nos fasián veire a qual punt l'INRAP es sus tots los fronts per sauvar los vestigis
de totas las epòcas que èran aquí abans la nòstra, abans un novèl engoliment jos
nòstras autostradas e nòstres lotejaments, la serada fuguèt consacrada a l'Euròpa
preïstorica amb la projeccion del film d'Axel Clevenot : « Les premiers
Européens ». Una fresca d'una creativitat visuala remirabla, fondada sus las
descobèrtas arqueologicas majas fachas a travèrs Euròpa, que retipa las grandas
etapas conegudas al jorn d'uèi de nòstre caminament dempuèi la sortida d'Africa.
Aquel film recebrà lo quite ser lo grand prèmi del Festenal. Lo prèmi de la Drac,
que recompensa lo melhor documentari consacrat a l'arqueologia metropolitana, serà
balhat a David Geoffroy per son film : « Gergovie, archéologie d'une bataille »,
la preclara batalha que veguèt la victòria de Vercingetorix e de sas tropas sus
las legions romanas en 52 abans Jesus-Crist. Un film ambiciós realizat amb pauc
de mejans mas enòrmament de rigor e d'engenh. Lo prèmi Jules Vernes-Amiens Métropole
que guerdona lo documentari que l'aspècte « aventura umana » es mai que
mai mes en abans fuguèt balhat a Olgà Prud'Homme Farges per son film : « Christiane
Desroches-Noblecourt, une passion égyptienne ». Un retrach pertocant de la
famosa egiptològa mòrta l'an passat. Lo Prèmi GRT gaz « Archéologie et partenariat
industriel » fuguèt balhat al « Port englouti de Constantinople »
de Hannes Schuler. Un pòrt enterrat jos lo sable dins l'estrech del Bosfòr, sus
la riba de l'actuala Istanbul. Enfin, lo Prèmi del Conselh General de la Somme,
balhat per una jurada compausada d'escolans del club arqueologic del Collègi d'Airaines,
fuguèt balhat a « Cosquer sauvée des eaux » de Julièta Cambot, Renat Heuzey
e Vincenç May. Un film en partida filmat jos l'aiga, que l'accès a la cròsa ondrada
de Cosquer se fai per la mar, a l'ocasion de la captacion del modèl 3D del cròs
que permetrà l'obertura lèu d'un fac-simil a Marselha.
Per çò qu'es de nòstre Gilbèrt, fuguèt apelat a montar sus la scèna pel public,
fòrt esmogut per son testimoniatge, parelh coma zo fuguèt lo president de la jurada,
Brunò Béart, conservator general del Patrimòni, que aguèt la delicadesa de li rendre
omenatge. Francesa Payen, l'una de las benevòlas engatjadas d'aquel festenal, li
ofriguèt una especialitat locala que ela aviá facha : de macarons d'Amiens
presentats dins un veire ondrat amb de cavals de tipe Las Caus pintradas de sa man.
Un gèste adorable que ne'n fuguèrem plan sensibles.
CAP A L'INFINIT E AL-DELÀ
Voliam pas laissar la Somme sens far un pauc melhor coneissença amb la tèrra dels
precursors ; Marcèl-Jeròni Rigollot, Casimir Picard, Victòr Commond o enquera
Jacme Boucher de Crèvecœur de Perthes, aquels que faguèron acceptar la vertat que
mormolhava lo sossòl, a saber la nauta antiquitat de l'òme, resolgudament antediluvian.
Aviam aprés gràcia a nòstres confraires de França 3 que las vudas dempuèi la
quincaròla de la Tor Perret èran formidablas, alara nos sèm raprochats d'Amiens
Métropole lo diluns e lo quite après-miègjorn, gràcia a Sofia Vachon, sèm montats
al vint e siesen estatge en companhia de Xavièr Bailly, director del Patrimòni.
Tocavèm lo cèl, d'autant mai que l'istòria de Sant-Acheul nos i fuguèt contada.
Es aquí que en tirant la tèrra a brica per bastir los ostals, las famosas « maisons
amiénoises » que fuguèron descobèrts, a partir de 1854, los 20 000 bifàcias
pre-neandertalians del barri de Saint-Acheul situat a l'Est d'Amiens e que fauguèt
acceptar qu'a l'Acheulean donc, aquò fai 450 000 ans, vivián aquí los primièrs
Europencs ! E l'òrt arqueologic èra aquí, a portada de vista, entre Somme e
la via romana, venguda baloard uèi. Aquí, a la broa d'una vila verda ont circulan
autobús e bicicleta, tot altorn d'una impausanta catedrala gotica que, tot parier,
poiriá téner dos còps Nòstra Dama de París mas que dominavan pel moment larjament
jusca a las mai vertiginosas gargolhas.
Atal, tornerem partir amb belcòp d'images, vistas al cinemà o presas dins la realitat,
totas fòrt noirissantas per l'imaginari. Lo viatge de retorn en Perigòrd nos depausèt
a la bòrda de la Fusta e a La Ferrassiá, crebassats e urós. Lo temps de tornar préner
de fòrças, suausament. L'aventura dels festenals comença nonmàs.
Sofia Cattoire
Revirada en occitan : Joan-Claudi Dugros
|
